مدتی است که خبرهایی با مضمون فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور از جمله پایتخت از سوی رسانههای مختلف انعکاس پیدا میکند و با عباراتی نظیر "بمب ساعتی" و... آرامش روانی جامعه را هدف گرفته است.
به گزارش ارزش آنچه که از محتوای این اخبار و تحلیلهای خوانندگان بر می آید رسانهها خواسته یا ناخواسته رخداد فروچاله زمین را با فرونشست زمین یکی کرده و در تهیه خبر و گزارش نیز دچار اشتباه میشوند، این مسأله از یک سو برای مسئولین ایجاد مشکل کرده و از طرفی نیز برای مردم چندگانگی فکری ایجاد میکند، چراکه پدیده فرونشست زمین بهطور کامل، مجزا از رخداد فروچاله زمین است و آنچه که مردم از وقوع آن هراس دارند فروچاله نام دارد که در ادامه تفاوت بین این دو پدیده ذکر شده است.
فرونشست زمین
فرونشست عبارت است از فروریزش یا نشست سطح زمین که به علتهای متفاوتی در مقیاس بزرگ روی میدهد. بهطور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که میتواند بابردار اندک افقی همراه باشد، گفته میشود. فرونشست میتواند به دنبال پدیدههای زمین شناختی همچون انحلال، ذوب یخها، حرکات آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیتهای انسانی نظیر معدنکاری، خالی شدن دشتهای زیرزمینی در یک دوره طولانی مدت با برداشت آبهای زیرزمینی به وجود آید. فرونشست زمین برابر است با مرگ آبخوان و با توجه به قرارگیری کشور ایران روی کمربند خشکی جهان، مدیریت نامناسب منابع آب به همراه تغییرات اقلیمی سبب بروز فرونشستهای متعدد در کشور شده است.از آنجا که برداشت آب های زیرزمینی در طول سالیان متمادی بسیار بیشتر از حد استاندارد است بنابراین از 31 استان کشور 29 استان در حال حاضر در معرض پدیده فرونشست قرار دارند که نرخ فرونشست در مناطقی شدت بالایی دارد و در وضعیت بحرانی قرار دارد. یکی از علل کاهش حجم سفره های اب زیرزمینی آسفالت کردن سطوح و عدم جذب برف و باران به زمین و تغذیه منابع زیرزمینی است.
Trough: فرونشست زمین
Hole: فروچاله
نمونه ای از فرونشست زمین در دشت ها
یکی از مهمترین عوارض فرونشست زمین فرسایش خاک و از بین رفتن قابلیت کشت در آن است. در شهرها و مناطق مسکونی فرونشست سبب ترک برداشتن ساختمان ها و ریزش آنها خواهد شد و اگر در مناطقی که دارای زیرساخت های حیاتی است رخ دهد، مانند پمپ بنزینها یا محل های عبور خطوط انتقال گاز و نفت؛ به دلیل آسیب رسیدن به آنها و انفجار خطر آفرین خواهد شد.
فروچاله
فروچالهها از دیدگاه زمینشناسی مهندسی، فرورفتگی سطح زمین در اشکال بیضی و کروی دارای دیوارههای با شیب تند در ابعاد بهطور متوسط 3 تا دهها متر است که در اثر گسیختگی لایههای سطحی ایجاد میشود. بیشتر فروچالهها در سنگهای کربناته (آهک و سنگگچ) شکل میگیرند و شناسایی آنها به دلیل اینکه قابل رؤیت نیستند کار بسیار سختی است، در پدیده فروچاله نیاز به این است که حفرهای زیر زمین باشد و این حفره به سمت زمین رشد کند که معمولاً با ترکهای مدور در سطح زمین همراه است و حتی ممکن است با عبور انسان سطح زمین به یکباره فرو ریزد. وقوع فروچاله در مناطق کارستیک (مناطقی که دارای خوردگی و انحلال توده سنگهای کربناته از قبیل آهک یا سنگگچ است) امری بدیهی است و اگر در مناطقی باشیم که سنگهای آهکی زیردشت باشد، ممکن است با فروریختن سقف غارها زیردشت پدیده فروچاله شکل گیرد مانند آنچه که حوالی غارعلیصدر و بخش کبودرآهنگ اتفاق افتاد.
در پدیده فروچاله بهطور حتم نیاز به ریزش سقف یک حفره زیرزمینی است و روی سطح زمین نیز به صورت واضح قابل رؤیت است در صورتی که در پدیده فرونشست زمین وسعت یک دشت درگیر میشود و در واقع آثار آن به وضوح دیده نمیشود.
پدیده فروچاله در دشت های کبودرآهنگ همدان