تالاب هورالعظیم بزرگترین تالاب مرزی در استان خوزستان است، که یکی از بزرگترین تالابهای ایران بشمار میآید. این تالاب در مرز ایران و عراق واقع شده است. تالاب هورالعظیم از دیدگاه منابع جانوری و گیاهی، غنی است و ژرفای آن در بخشهای مختلف، متغیر میباشد و بهطور میانگین عمق آن به ۵ متر میرسد و مساحتی بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار را در بر میگیرد. ذخایر آب این تالاب از رود کرخه، در ایران و نیز رودخانه دجله در عراق تامین میگردد. در چند روز گذشته مساله حیات طبیعی این تالاب به بحثی جدی در محافل علمی و مجامع زیستمحیطی کشور تبدیل شده و گزارشها و صحنههای منتشر شده از این تالاب، عامه مردم و مسئولین را نگران کرده است. متأسفانه تاکنون صحبتهای متفاوتی دربارهی چگونگی وقوع این پدیده بیان شده است که به علت تناقض و غیرعلمی بودن تنها موجب سردرگمی اذهان شده است و هیچ روشنگری از مباحث قابل استخراج نیست. حتی سازمان محیط زیست که خود متولی اصلی است و به طور طبیعی انتظار روشنگری از این دستگاه وجود دارد نیز تحلیل صحیحی از علت این پدیده ندارد و وضعیت فعلی تالاب را عادی و مسبوق به سابقه نشان میدهد.
کل مساحت تالاب هورالعظیم ۳۰۰ هزار هکتار است که دوسوم این مساحت در کشور عراق و یکسوم آن (حدود ۱۰۰ هزار هکتار) در ایران قرار گرفته است و از ذخایر ارزشمند کشور محسوب میشود.
به گزارش ارزش محمد قمشی، دبیر کارگروه محیط زیست، آب و کشاورزی دفتر شبکه ملی جامعه و دانشگاه خوزستان در گفتگو با "عصر ایران" گفت: تالاب یک محیط کاملا زنده است و نباید مانند یک محیط جامد تنها به شکل ظاهری آن اکتفا کرد و پارامترهای درونی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در موضوع پیشآمده نمیتوان به این نکته اکتفا کرد که چند درصد تالاب مرطوب است بلکه باید به کیفیت آب از جهت غلظت املاح موجود و حرارت لایههای مختلف و اکسیژن محلول نیز توجه شود. قمشی اظهار داشت: کار مطالعاتی انجامشده بر روی تالاب هورالعظیم نشان میدهد برای زنده نگهداشتن بخش ایرانی هورالعظیم بسته به خشکی و یا تَر بودن فصل یا سال باید حداقل ۲۴ مترمکعب بر ثانیه و در گزینه مطلوب ۵۶ مترمکعب بر ثانیه آب وارد تالاب شود.
رییس دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: از ابتدای تیرماه تا دوازدهم تیرماه ۱۴۰۰ مقدار تغذیهی تالاب از طریق شاخههای رودخانه کرخه بین صفر تا هفت مترمکعب در ثانیه، یعنی کمتر از یکچهارم حداقل حقابه بوده است.
وی با اشاره به اینکه در طول سال بخشی از نیاز تالاب توسط پسابهای کشاورزی تأمین میشود، عنوان کرد: بنابراین با صفرشدن ورودی آب شیرین کرخه به تالاب، کیفیت آب تحت تأثیر پسابها قرار داشته است. البته چون پسابها به مخازن چهار و پنج هورالعظیم وارد میشوند تأثیری در کیفیت مخازن یک و دو تالاب ندارد زیرا جاده «شط علی» مانع تداخل میشود ولی مخزن شماره سه را متأثر کرده است.
قمشی گفت: از سوی دیگر با وجود فشار به کشاورزان سنتی برای پیروی از الگوی کممصرف در طول رودخانه کرخه، متأسفانه حداقل ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی منطقه زیر کشت پرمصرفی مانند برنج رفته است.
دبیر کارگروه محیط زیست، آب و کشاورزی دفتر شبکه ملی جامعه و دانشگاه خوزستان با اشاره به اینکه در ۲ سال گذشته و زمستان امسال حقابهای بیش از نیاز واقعی به تالاب تغذیه شده و موجب رونق و رشد فراوان پوشش گیاهی و گونههای جانوری آبزی در تالاب شده افزود: اکنون با صفرشدن ورودی کرخه به تالاب با وجود اینکه سطح پوشش مرطوب تالاب کاهش محسوسی نداشته است و نقشههای ماهوارهای پوشش مرطوب بیش از ۷۰ درصد را تائید میکند، عمق آن کم شده اما نیاز به اکسیژن محلول برای حیات تالاب بالا باقیمانده است.
تالاب هورالعظیم، آخرین بازمانده تالاب های بین النهرین در جنوب غربی کشور در خوزستان قرار دارد. یک سوم این تالاب در ایران و دو سوم در عراق واقع است. اکنون خشکسالی و نرسیدن حقابه به این تالاب بین المللی، ناقوس مرگ تدریجی حیات وحش در هورالعظیم را به صدا دراورده است.